Πασχαλιάτικα Έθιμα από την Ελλάδα!

Πασχαλιάτικα Έθιμα από την Ελλάδα!

Κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας στην κατανυκτική περίοδο του πένθους που περνά στην Ανάσταση, λαμβάνουν χώρα εκδηλώσεις και χριστιανικά έθιμα με τη μεγαλύτερη και πλουσιότερη χριστιανική γιορτή για τον εορτασμό του Πάσχα. Το Πάσχα είναι η σπουδαιότερη γιορτή του Χριστιανισμού, κάθε χρόνο αναβιώνουν πατροπαράδοτα ήθη, έθιμα και παραδόσεις σε κάθε γωνιά της Ελλάδας. Υπάρχουν ορισμένα πολύ ξεχωριστά έθιμα που θα συναντήσει κανείς σε διάφορα μέρη της χώρας μας, ας γνωρίσουμε μερικά από αυτά.

Κέρκυρα

Η ξακουστή Κέρκυρα ξεχωρίζει για τα πασχαλινά της έθιμα, τα πήλινα κανάτια γεμάτα με νερό – μπότηδες – στολισμένες με κόκκινες κορδέλες, σπάνε στα πόδια των περαστικών που περπατούν στα καντούνια της Παλιάς Πόλης, το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου. Οι κερκυραϊκές φιλαρμονικές ηχούν εύθυμα στη πόλη, πολλοί μάλιστα κρατούν ένα κομμάτι από τις σπασμένες κανάτες για καλοτυχία. Το έθιμο αυτό σηματοδοτεί την Πρώτη Ανάσταση, στην εκκλησία της Παναγιάς των Ξένων αναπαριστώντας τον σεισμό που έγινε σύμφωνα με την Βίβλο στον τάφο του Ιησού.

Χίος

Όλοι γνωρίζουμε το φαντασμαγορικό έθιμο του «ρουκετοπόλεμου» της Χίου. Ο “ρουκετοπόλεμος” είναι ένα παλιό βρονταδούσικο έθιμο, που έχει τις ρίζες του από την εποχή της Τουρκοκρατίας. Οι κάτοικοι των ενοριών του Αγίου Μάρκου και της Παναγίας της Ερειθιανής, δύο ναοί που βρίσκονται αντικριστά, έφτιαχναν παλιά αυτοσχέδια κανονάκια που με τη πάροδο του χρόνου εξελίχθηκαν σε αυτοσχέδιες ρουκέτες. Η προετοιμασία των ρουκετών μάλιστα ξεκινά αμέσως μετά το Πάσχα για να είναι έτοιμες τον επόμενο χρόνο.

Τήνος

Η “νύφη των Κυκλάδων”, όπως συνηθίζουν να αποκαλούν την Τήνο οι περιηγητές, η περίοδος του Πάσχα αποτελεί μια αλλιώτικη μοναδική εμπειρία. Ολόκληρο το νησί “ντύνεται” και πλουμίζεται με ποικιλόχρωμους ανοιξιάτικους τόνους και προετοιμάζεται για να γιορτάσει το χαρμόσυνο μήνυμα της Ανάστασης. Σύμφωνα με το έθιμο αυτό την Κυριακή των Βαΐων, όλα τα παιδιά του νησιού συνηθίζονταν να φτιάχνουν από βέργες κλημάτων μεγάλα στεφάνια, τα οποία και στόλιζαν με διάφορα λουλούδια του αγρού και βάγια. Όταν ολοκληρωνόταν η κατασκευή των στεφανιών, τα παιδιά τα έπαιρναν και τα περιέφεραν σ’ όλους τους δρόμους της πόλης κρατώντας παράλληλα και “αργινάρες“. Η αργινάρα ήταν μια ξύλινη ή μεταλλική κατασκευή που την στριφογύριζαν με μεγάλη δύναμη και έκανε έναν έντονα δυνατό και εκκωφαντικό θόρυβο. Σύμφωνα με τις δοξασίες ο δυνατός αυτός θόρυβος κάνει το κακό να ξορκίζεται και να φεύγει μακριά απ’ το νησί. Η παρέλαση αυτή κατέληγε στην θάλασσα όπου και μέσα σε πανηγυρικό τόνο πετιόνταν τα στεφάνια στην θάλασσα και ολοκληρώνονταν η  πομπή.
Την Μεγάλη Παρασκευή μετά την ολοκλήρωση της εσπερινής ακολουθίας, όλοι οι επιτάφιοι περιφέρονται στα ολόφωτα σοκάκια και τους δρόμους της πόλεως και των χωριών ενώ οι κάτοικοι ραίνουν με αρώματα και λουλούδια τους επιτάφιους. Το Μεγάλο Σάββατο στην πρωινή λειτουργιά, την ώρα που ψέλνει ο κάθε εφημέριος, ρίχνονται μέσα στις εκκλησίες φύλλα λεμονιάς τα οποία και προσπαθούν να πιάσουν στον αέρα οι εκκλησιαζόμενοι, σύμφωνα με το έθιμο ταυτίζεται με την καλοτυχία και την ευλογία. Το ίδιο βράδυ μετά την Ανάσταση σε όλες τις εκκλησίες του νησιού ρίχνονται πλήθος βεγγαλικών και κροτίδων προκειμένου να εορτασθεί το χαρμόσυνο μήνυμα. 

Χανιά

Ένα ξεχωριστό έθιμο είναι το παζάρι των “Βουκολιών”, που διοργανώνεται κάθε χρόνο στο χωριό και αποτελεί σημείο αναφοράς για τα Χανιά. Πλήθος κόσμου από κάθε γωνιά της Κρήτης καταφθάνει στην περιοχή που πραγματοποιείται το μεγάλο παραδοσιακό παζάρι με τη μακρά ιστορία. Οι Βουκολιές ήταν το εμπορικό κέντρο της Κισσάμου και το παζάρι ξεκίνησε την εποχή της Τουρκοκρατίας, με τους κατοίκους της περιοχής να πωλούν και να ανταλλάσσουν προϊόντα. Το Μεγάλο Σάββατο, αμέσως μετά την Ανάσταση, τα παιδιά ανάβουν τη μεγάλη “φουρνάρα”, (τα ξύλα πάνω στα οποία είναι τοποθετημένο) το ομοίωμα του Ιούδα, παραδίδεται στις φλόγες και συμβολικά παρασύρει στην πυρά οποιαδήποτε μορφή προδοσίας με πυροτεχνήματα και «Μπαλωθιές». 

Μονεμβασιά

Τη Μεγάλη Παρασκευή, ένα μοναδικό θέαμα φυσικού τοπίου αποτελεί η περιφορά του Επιταφίου στα πλακόστρωτα δρομάκια της μεσαιωνικής πολιτείας που σε μεταφέρουν σε άλλες εποχές… Όσοι βρίσκονται αυτή τη βραδιά στο μαγευτικό Κάστρο ακολουθούν με λευκά κεριά τον Επιτάφιο, ενώ οι ψαλμωδίες αντηχούν στο βράχο της Μονεμβασιάς. Τα Μεγάλο Σάββατο το ραντεβού δίνεται στην πλατεία με το κανόνι μπροστά στην εκκλησία. Το Άγιο Φως περνάει από χέρι σε χέρι και όλοι περιμένουν να ακουστεί το «Χριστός Ανέστη» για να δώσουν το «φιλί της αγάπης». Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα αναβιώνει στον περίβολο της εκκλησίας το κάψιμο του Ιούδα. Ένα ανθρώπινο ομοίωμα γεμισμένο με ξύλα και άχυρα, στο εσωτερικό του οποίου έχουν τοποθετηθεί εκρηκτικά καίγεται με φαντασμαγορικό τρόπο!

Λεωνίδιο

Στο Λεωνίδιο της Αρκαδίας, η νύχτα της Ανάστασης είναι η “Νύχτα των Αερόστατων”, έθιμο που ξεκίνησε στα τέλη του 19ου αιώνα, ένα πραγματικό φαντασμαγορικό σκηνικό θεάματος. Το έθιμο αυτό προέρχεται από ντόπιους ναυτικούς οι οποίοι μέσα από τα ταξίδια τους εντυπωσιάστηκαν από κάποιο αντίστοιχο ασιατικό έθιμο έτσι το μετέφεραν στην πατρίδα τους, που με το πέρασμα των χρόνων καθιερώθηκε και συνδυάστηκε με το εορτασμό του Ανάστασης. Με το πρώτο “Χριστός Ανέστη” οι ενορίες καίνε το ομοίωμα του Ιούδα και αερόστατα ελευθερώνονται στον ουρανό. Η φαντασμαγορική ατμόσφαιρα συμπληρώνεται με βεγγαλικά, βαρελότα, δυναμιτάκια και με κάθε είδους πυροτεχνήματα. Τα Αερόστατα που πρωταγωνιστούν εκείνο το βράδυ, ετοιμάζονται εβδομάδες πριν από τη «μεγάλη» βραδιά ενώ κάθε σπίτι κατασκευάζει το δικό του καθώς βοηθούν στην ετοιμασία όλη η οικογένεια, μικροί και μεγάλοι.

Ρόδος

Στην περιοχή του Αγίου Ισιδώρου οι κάτοικοι διατηρούν ένα έθιμο που ονομάζεται “Βούρνες”, το οποίο ξεκινά το Μεγάλο Σάββατο και τελειώνει την Δευτέρα της Λαμπρή, στο οποίο συμμετέχουν όλοι οι ανύπαντροι άνδρες του χωριού. Το Μεγάλο Σάββατο οι Λεύτεροι, όπως τους αποκαλούν φέρνουν τους κουτσούρους (μεγάλους κορμούς δέντρων), με τους οποίους ανάβουν τον “καλαφούνο” πριν την Ανάσταση και κρεμούν ένα ομοίωμα του Ιούδα στην πλατεία του χωριού. Την ίδια ημέρα εκλέγουν το προεδρείο τους το οποίο θα είναι υπεύθυνο για το έθιμο και θα δικάσει όλους τους Λεύτερους την Λαμπρή Δευτέρα. Την Κυριακή του Πάσχα, όποιος συμμετέχει τελευταία φορά στο έθιμο, επειδή πρόκειται να παντρευτεί, βάζει φωτιά στον Ιούδα.

Πάτμος

Στα «Ιεροσόλυμα του Αιγαίου» τα παμπάλαια έθιμα τηρούνται ευλαβικά: η Τελετή του Νιπτήρος τη Μεγάλη Πέμπτη, λαμβάνει χώρα στην πλατεία του Δημαρχείου, ο Ηγούμενος της Μονής όπως ο Ιησούς, πλένει τα πόδια 12 μοναχών. Η αναπαράσταση της Αποκαθήλωσης τη Μεγάλη Παρασκευή, αποτελεί μοναδική τελετή ιερής κατάνυξης. Μετά την Ανάσταση όλο το νησί φωτίζετε από τα βεγγαλικά, ωστόσο η «Ακολουθία της Αγάπης» το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα στη Μονή του Αγίου Ιωάννη είναι αφιερωμένη στη δεύτερη Ανάσταση. O Ηγούμενος μοιράζει κόκκινα αυγά καθώς συμβολίζει την αναγέννηση της ζωής. Το Ευαγγέλιο διαβάζεται στα ιταλικά, τα γαλλικά, τα ρώσικα, τα αγγλικά, τα γερμανικά, τα σέρβικα και τα αρχαία ελληνικά!

Πάρος

Στην Πάρο, στη Μάρπησσα η περιφορά του Επιταφίου συγκεντρώνει το ενδιαφέρον όλων των επισκεπτών του νησιού. Πλήθος κόσμου ψάλλοντας τα Εγκώμια του Επιταφίου, ακολουθεί την περιφορά στα γραφικά δρομάκια του χωριού. Στη διαδρομή αυτή, μπορεί κανείς να θαυμάσει τις «Αναπαραστάσεις» από τα Πάθη του Χριστού, όπου μικροί και μεγάλοι ντυμένοι Ρωμαίοι στρατιώτες ή μαθητές του Χριστού, αναπαριστάνουν εκπληκτικά σκηνές από την είσοδο στα Ιεροσόλυμα, το Μυστικό Δείπνο, την προσευχή στο Όρος των Ελαιών, το Μαρτύριο της Σταύρωσης και την Ανάσταση. Η Ανάσταση γιορτάζεται με πλήθος πυροτεχνημάτων και βεγγαλικών. Το μεσημέρι, στο γήπεδο της Μάρπησσας, διοργανώνεται το Τραπέζι της Αγάπης με τον παραδοσιακό οβελία και νησιώτικο γλέντι.

Άνδρος

Στην πλατεία του χωριού στις Στενιές (2 χλμ. μακριά από τη Χώρα), την Μ. Παρασκευή στο κοινό προαύλιο των δυο ναών συνάντα κανείς το δοχείο- μάσκουλα οι “μασκουλιέρηδες” αγωνιούν ποιος θα κερδίσει τα περισσότερα χρήματα. Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα, κατά τη Δεύτερη Ανάσταση, ξεκινά ένας εντυπωσιακός μπαρουτοπόλεμος – τα περίφημα «μάσκουλα» (τα μάσκουλα είναι σιδερένιοι σωλήνες στο χώμα που τα γεμίζουν με μπαρούτι, που πυροδοτούν). Μην παραλείψετε να δοκιμάστε το τοπικό παραδοσιακό πασχαλινό φαγητό που είναι ο «λαμπριάτης», πρόκειται για αρνάκι ή κατσικάκι γεμιστό με αυγά, τυρί και διάφορα μυρωδικά που ψήνεται σε παραδοσιακό ξυλόφουρνο.

Σπέτσες

Στο νησί της Αρμάτας, το Σάββατο του Λαζάρου, μικρά κορίτσια τραγουδούν από πόρτα σε πόρτα τα κάλαντα του Λαζάρου κρατώντας ανθοστόλιστα λαζαράκια. Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής όλοι συγκεντρώνονται στην Πλατεία Ποσειδωνίου μαζί με τους Επιταφίους από όλες τις ενορίες του νησιού. Το Μεγάλο Σάββατο στην Μονή των Αγίων Πάντων την Ανάσταση βρίσκει κανείς την απόλυτη γαλήνη, επικρατεί απόλυτη ησυχία και κατάνυξη χωρίς βεγγαλικά και πυροτεχνήματα. Αντιθέτως στη συνοικία της Ανάληψης, την ενορία των ψαράδων του νησιού, μετά το “Χριστός Ανέστη” καίνε μια παλιά βάρκα σε συνδυασμό με έντονα βεγγαλικά και κροτίδες! Το εντυπωσιακό θέαμα είναι και το κάψιμο του Ιούδα το απόγευμα της Κυριακής στην Κουνουπίτσα.

Καλαμάτα

Κάθε χρόνο το βράδυ της Κυριακής του Πάσχα ζωντανεύει ξανά αυτό το ξεχωριστό έθιμο του Σαϊτοπόλεμου, της Καλαμάτας. Το έθιμο ξεκινά την ιστορία του κατά τη διάρκεια των ηρωικών αγώνων των κατοίκων της Καλαμάτας κατά των Τούρκων. Σύμφωνα με την παράδοση, οι Μεσσήνιοι χρησιμοποιούσαν με ευφυή τρόπο τις σαΐτες για να αναχαιτίσουν το ιππικό των Τούρκων, καθώς ο δυνατός θόρυβος και ο κρότος τρόμαζαν τα άλογα τόσο πολύ που έριχναν κάτω τους αναβάτες τους και έφευγαν φοβισμένα. Οι σαΐτολόγοι προετοιμάζονται όλον τον χρόνο για εκείνη την ημέρα. Γεμίζουν τους χαρτονένιους σωλήνες με μπαρούτι που θα σκάσουν την Κυριακή του Πάσχα. Οι συμμετέχοντες χωρίζονται σε 8 ομάδες των 10-15 ατόμων, τα οποία διαθέτουν λάβαρο, σαλπιγκτή και επικεφαλή. Συνήθως χρειάζονται περίπου εκατό κιλά μπαρούτι για την κατασκευή σε κάθε ένα από τα “Μπουλούκια” όταν αυτά ετοιμάζουν περίπου εκατό με εκατόν είκοσι σαΐτες για να ρίξουν εκείνη την βράδια. Πολλοί από αυτούς φορούν παραδοσιακές στολές, με το σύνθημα της έναρξης οι σαΐτες ανάβουν και η εκκωφαντική φασαρία ξεσηκώνει το πλήθος που ζητωκραυγάζει.